Όσο ζεις μαθαίνεις… Έτσι κι εγώ, που ψάχνω εδώ και δεκαετίες την ιστορία της γιαγιάς Λεμονιάς, μητέρας της μητέρας μου, που πέθανε νεότατη Χανσενική στο Λωβοκομείο της Χίου εκεί γύρω στο 1920. Σκαλίζοντας παλιές μνήμες του Παντελή, βρήκαμε κάποιους συγγενείς της μαμάς, πολύ μακρινούς, και τους τηλεφωνήσαμε για χαιρετίσματα. Ύστερα άνοιξε κουβέντα για την έρευνα μου και «ω του θαύματος» η μακρινή ξαδέλφη μου εξιστόρησε τα παρακάτω καταπληκτικά:
Η μάννα της γιαγιάς Λεμονίτσας, γεννημένη κοντά στο 1860 στην Ικαρία, είχε μια όμορφη μάννα κι ένα λεβέντη πατέρα… Η μάνα της ήταν Μυτιληνιά… Την βρήκε εκεί ο άντρας της και την έκλεψε… Ήταν πειρατής του καιρού του, από τους τελευταίους των …μοϊκανών, αφού το φαινόμενο της πειρατείας στο Αιγαίο σταμάτησε μετά την Ελληνική Επανάσταση. Είχε λοιπόν ένα πειρατικό και μαζί με συντρόφους του λυμαίνονταν τα παράλια των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και της Μικρασίας. Στη Μυτιλήνη όμως, όταν η γιαγιά του έκλεψε την καρδιά, δεν χρειάστηκε να σκεφτεί πολύ. Την έκλεψε στο πλεούμενό του, που το οδήγησε ντογρού για την Ικαριά, νησί που κανείς δεν τον ήξερε και κανέναν δεν ήξερε, κι εγκαταστάθηκε εκεί με τη συμβία του, στο χωριό Καραβόσταμο. Εκεί η αγαπημένη του που μαράζωνε γιατί δεν της είχε βάλει στεφάνι, τον απείλησε ότι αν δεν την παντρευτεί θα αυτοκτονήσει. Έτσι, πήγαν μαζί στην εκκλησιά… Το ζευγάρι έκανε τρις κόρες. Η μια από αυτές, παντρεύτηκε έναν Καριώτη καραβοκύρη, τον Τσαντέ κι έκανε πολλά-πολλά παιδιά, τελευταίο η γιαγιά μου η Λεμονίτσα…
Έχω λοιπόν καταγωγή από έναν Πειρατή! Σαν αυτούς που μετά μανίας βλέπετε στην οθόνη, από την Καραϊβική και αλλού, σαν τον Κάπτεν Χουκ… Για φαντάσου!!! Και δεν είναι πολύ μακριά μου αυτή η αφετηρία. Απέχω από τον πειρατή μόνον «δύο παππούδες» απόσταση!!!
Η ξαδέλφη μού είπε ακόμα πως δεν θυμάται από πούθε κρατούσε η σκούφια του. Ως πειρατής του Αιγαίου υποθέτω ότι μάλλον κατάγονταν από την Μάνη, απ’όπου λόγω ναυτοσύνης προέρχονταν ο μεγαλύτερος όγκος των πειρατών στο Αιγαίο που «ήκμασε» από τον 13ο μέχρι και το 1821…
Η ανακάλυψή με επηρέασε βαθιά. Και τούτο επειδή η μυθολογία της πειρατείας είναι κραταιά στην Ικαριά ακόμα, οι παλιότεροι όλο διηγούνται ιστορίες με το πλιάτσικο και τη δράση αυτών των παλικαράδων που πηγαινόρχονταν στα νησιά άλλοτε για να κλέψουν, άλλοτε για να κρύψουν θησαυρούς, άλλοτε για να κάνουν ένα διάλειμμα στα ταξίδια τους… Η δράση τους μαζί και των κουρσάρων στο Αιγαίο δεν ήταν μόνο λεηλασίες και κακουργήματα, κάποιες φορές ήταν και ευεργετική για τα νησιά που εκείνα τα χρόνια λειτουργούσαν σχεδόν σαν αυτόνομα κρατίδια…
Κακός κουρσάρος για παράδειγμα, φόβος και τρόμος των νησιών, ήταν ο πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, στον οποίο αποδίδονται λεηλασίες, εξανδραποδισμοί και ερήμωση των νησιών. Μια τέτοια ερήμωση υπέστη και η καημένη η Ικαριά, όπως ιστορούν στο νησί, που ξεκίνησε από την ακτή «Σκουρδουλιάρη». «Σκουρδούλα» λένε, εκεί, τη Χολέρα! Και το όνομά της πήρε από το εξής περιστατικό. Κάποια φορά, ορεινοί Ικαριώτες, είδαν ένα πειρατικό να ποδίζει στην παραλία. Κρύφτηκαν όλοι πίσω από κλαριά και πέτρες και παρατηρούσαν τους κουρσάρους να σκάβουν και να θάβουν ένα ογκώδες αντικείμενο. Όταν το πειρατικό σάλπαρε γι’ αλλού, και το είδαν να απομακρύνεται στα ανοιχτά προς Πάτμο, όρμισαν όλοι στην παραλία να ξεθάψουν τον «θησαυρό» που νόμισαν ότι έκρυψαν οι επισκέπτες. Αντί για χρυσάφι όμως βρήκαν ένα πτώμα. Το έθαψαν πάλι κι έφυγαν για το ορεινό χωριό τους. Σε λίγες μέρες άρχισαν ένας-ένας να πεθαίνουν από «σκουρδούλα», δηλαδή χολέρα. Η νόσος εξαπλώθηκε σε όλο το νησί και όπως λένε οι τοπικοί μύθοι, δεν έμεινε κανείς ζωντανός. Μέχρι που χρόνια μετά κάποιοι νέοι θαλασσοπόροι ανακάλυψαν το βράχο και αποφάσισαν να εγκατασταθούν εκεί. Ήταν ανάμεσά τους και πρώην πειρατές που εγκατέλειπαν το «σπόρ» καθώς η πειρατεία άρχισε να διώκεται αυστηρά στο Αιγαίο από τις Οθωμανικές αρχές. Αυτό ήταν…
Οι πρώην κουρσάροι των θαλασσών γίναν νοικοκυραίοι και κατ’ επέκταση κτηνοτρόφοι. Τη ναυτική τους τέχνη, και μαζί τη ναυπηγική δεν την ξέχασαν όμως! Συνέχισαν να κατασκευάζουν μόνοι πλεούμενα με πανί και δειλά-δειλά άρχισαν και τα κοντινά ταξίδια.
Έτσι οι Ικαριώτες είναι σήμερα δεινοί ναυτικοί, από τα καλύτερα στελέχη στις ελληνικές ναυτιλιακές και στα πληρώματα. Από τότε άρχισαν να εγκαταλείπουν τα ορεινά και να κατεβαίνουν να εποικίζουν τα παραλιακά μέρη…
Αλλά και κατά διάρκεια της κυριαρχίας της πειρατείας στο Αιγαίο πολλά νησιά και παραθαλάσσιες περιοχές στήριξαν την επιβίωσή τους στην ειδική σχέση που είχαν με αυτή. Όπως η Μήλος, η Κίμωλος και η Μύκονος που λειτουργούσαν ως αραξοβόλια πειρατών και ως εμπορικοί σταθμοί της λείας τους. Η πειρατεία επίσης εντάχθηκε ως εξωοικονομικός παράγοντας στη ναυτιλιακή δραστηριότητα του Αιγαίου και των νησιών. Με συσσώρευση κεφαλαίου, το οποίο επενδυόταν στις εμπορικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά.
Έτσι δημιουργήθηκε και μια οικονομική ελίτ που ανέλαβε και την πολιτική διοίκηση των κοινοτήτων μέσα στο πλαίσιο της «αυτονομίας» των νησιών, εξαιτίας της χαλαρής εποπτείας της κεντρικής διοίκησης. Όλα τα ανωτέρω αποδεικνύονται από τα «κατιόντα» ιδιοκτησιακά και οικονομικά του παππού πειρατή. Η κόρη του παντρεύτηκε ντόπιο καραβοκύρη, με τρία καΐκια που ταξίδευαν στους εμπορικούς δρόμους της Ανατολής. Σμύρνη, Κάϊρο, Αλεξάνδρεια. Και μαζί με τα νόμιμα έκαναν μέχρι και το 35 και τα παράνομα ταξίδια, μεταφέροντας «κοντραμπάντο» από τα κατεχόμενα 12νησα στην Ικαριά και τα λοιπά ελληνικά νησιά…
Προέρχομαι λοιπόν από μια Μυτιληνιά κι έναν Μανιάτη πειρατή. Που έκανε βίον έκλυτον και ριψοκίνδυνο μέχρι να νοικοκυρευτεί και να εγκατασταθεί κάπου νόμιμα… Να μεταμορφωθεί στην πολιτική ελίτ του νησιού του και να εμπεδώσει την «νομιμοποίησή» του και την ταξική ανέλιξή του με τους επιγόνους του. Η εγγονή του-γιαγιά Λεμονίτσα- ήταν η πρώτη «καθαρή» κοινωνικοανθρωπολογικά, αφού παντρεύτηκε λογιότατο δημοδιδάσκαλο και έτεκεν την μητέρα μου Καλλιό… Όμως η γιαγιά, πέθανε λεπρή στη Χίο…
Μια μικρή ιστορία της «αστικής ολοκλήρωσης» της νησιωτικής Ελλάδας, που κάπου στη μέση-λίγο πριν τη μικρασιατική καταστροφή- έκοψε νήμα…
Τι έγινε από εκεί και μετά. Το ψάχνω στις ζωές μας τις νομοταγείς…
Δεν είχαμε και άλλη επιλογή… Ας ήταν ακόμα το καθεστώς της πειρατείας ακμαίο στο Αιγαίο και θα σας έλεγα εγώ!
Φιλιά φίλτατοι και ψαχτείτε κι εσείς… Ποιος ξέρει, μπορεί να βρούμε όλοι κάποια επαναστατική καταγωγή, και να ανθίσει εκ νέου η εθνική υπερηφάνεια για το γένος το ιερόν και το βέβηλο των Ελλήνων…
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
5 comments:
έχεις ενδιαφέρον blog
Η Κομοτηνή (Βάντα Παπαϊωάννου, σχολική εφημερίδα...) ξαναχτυπά!
Αγαπητή Ελένη,
Επειδή έχω κάποια μακρινή σχέση με Ικαρία και φέτος την επισκέφτηκα, σου στέλνω ένα άρθρο, που έγραψα για το τοπικό περιοδικό "Καρυδιά" (μένω στον ομώνυμο οικισμό Κομοτηνής)και πιστεύω ότι θα σου αρέσει...
Με εκτίμηση
Βάντα Παπαϊωάννου
«Ανεμοτάφια»
Ουρανός, γη, θάλασσα… Θύελλες, καταιγίδες, φουρτούνες…Κι ο άνθρωπος της αρχαιότητας παράδερνε ανάμεσά τους, φοβόταν, εκστασιαζόταν, προσέφερε θυσίες, λάτρευε, προσευχόταν μπροστά στα φυσικά φαινόμενα, που δεν μπορούσε να ελέγξει. Μήπως ακόμη και τώρα, στην εποχή της υψηλής τεχνολογίας και παρά τις μακροχρόνιες προβλέψεις και προειδοποιήσεις των ειδικών, που χρησιμοποιούν όργανα ακριβείας, μπορεί να τα αποφύγει; Καταρρακτώδης βροχή, σεισμός, τσουνάμι, άνεμος με ιλιγγιώδη ταχύτητα την ώρα ισοπεδώνουν, καταποντίζουν, σκοτώνουν άλλοτε συνεργαζόμενα κι άλλοτε χώρια…
Εκεί ψηλά στο ουράνιο χάος ο άνθρωπος προσωποποίησε την Πούλια και τον Αυγερινό, τους Διόσκουρους και την Άρκτο. Κι ο άνεμος; Αυτός ο καταστροφικός Βοριάς, που σαρώνει τα πάντα με το δυνατό φύσημά του, πώς τρέχει έτσι ανεξέλεγκτος; Πού είναι ο θεός Αίολος, «ο ταμίας των ανέμων», που του ανέθεσαν τη φύλαξή τους; Άντε, του ξέφυγε από το σακί των ανέμων, που τους κρατούσε δεμένους, αλλά και από το απομονωμένο πλωτό νησί, το ζωσμένο με τα χάλκινα τείχη, στο οποίο ζει; Κάτι πρέπει να κάνει και ο άνθρωπος. Άλλωστε το «Συν Αθηνά και χείρα κίνει» διαπίστωση του ίδιου ανθρώπου ήταν. Θα θάψει, λοιπόν, τους ανέμους!
Όταν ο άνεμος ξεπερνούσε τα όρια και γινόταν επικίνδυνος, τότε εκεί ψηλά στις κορυφές των ανεμοδαρμένων βουνών γινόταν η μαγική τελετή της ταφής του. Μαζεύονταν οι άνθρωποι και κρατούσαν πήλινα κανάτια. Μόλις ο άνεμος σφύριζε δυνατά, έκλειναν ερμητικά τα στόμια των κανατιών και τα έθαβαν στη γη. Και ιδού τα «ανεμοτάφια», που βρέθηκαν σήμερα στις κορυφές του ικαριώτικου βουνού. Ύστερα πετροβολούσαν το σημείο της ταφής ρίχνοντας κομμάτια χαλαζία (ημιπολύτιμο ορυκτό) έτσι, ώστε σχηματίζονταν μικροί τύμβοι.
«Ανεμόεσσα» Σκύρος, «Ανεμόεσσα» Ικαρία, «Ανεμόεσσα» Σαμοθράκη, «Ανεμόεσσα» εδώ και «Ανεμόεσσα» εκεί, μέσα στο Αιγαίο. Ήταν το επίθετο, που συνόδευε σχεδόν όλα τα νησιά μας, μια και οι δυνατοί άνεμοι τα μαστίγωναν χειμώνες και καλοκαίρια. Εκεί στην ίδια θέση, στα χνάρια παλιότερων εποχών, σήμερα ο άνθρωπος τα βρήκε κάπως με τους ανέμους. Δεν είχε και άλλη επιλογή. Έστησε τα «φουρφουράκια» του δημιουργώντας αιολικά πάρκα. Αυτές οι κατάλευκες ανεμογεννήτριες στις κορυφές των βουνών μας, που «μπήγουν» τις φτερωτές τους στο γαλάζιο του ουρανού, έγιναν οι μεσολαβητές για τη συμφιλίωση ανθρώπου-ανέμου. Αφήνονται στον άνεμο, που στριφογυρίζει τα μπράτσα τους και αυτή η κινητική ενέργεια του ανέμου μετατρέπεται σε ηλεκτρική. Εξάλλου οι ανεμογεννήτριες είναι συνέχεια των ανεμόμυλων. Είναι το φάντασμά τους! Δεν είναι σαν να τους πήραν το κυρίως σώμα και έμεινε ο σκελετός τους;
Βάντα Παπαϊωάννου-Βουτσά
Καλησπερα, ειμαι απο το Καραβοσταμο και απο οτι βλεπω εχουμε κοινους προγόνους... Η γιαγιά την οποία πατνρεύτηκε ο πειρατής ήταν η πρώτη που έφερε τον αργαλιό στη Νικαριά και το ονομά της ήταν Αργυρή (όνομα το οποίο συνεχίζεται μέχρι σήμερα στην οικογένεια μας). Αργυρή επίσης έλεγαν την προγιαγιά μου, μια απο τις αδελφές της γιαγιάς σου της Λεμονιάς. Αν θέλεις επικοινώνισε μαζί μου στο mail μου ...
...το οποίο απο ότι βλέπω δεν εμφανίζεται.... ειναι nightswan82@hotmail.com
Καλησπερα ελπιζω να το δεις...προσπαθω να σου στειλω mail εδω και μηνες και προσπαθησα να σου στειλω και απο αλλον λογαριασμο αλλα παντα μου βγαζει ανφορα αποτυχιας παραδοσης...πηρα τα mail σου το ιδιο ομως συνεβη και σημερα που προσπαθησα να σου απαντησω...αν θελεις στειλε μου στο mail το τηλ σου να επικοινωνησουμε
Φιλια
Η μακρινη ξαδελφη
Post a Comment