"Βαριά ποτά-βαριά τσιγάρα"*

*...Στα μπαρ της μοναξιάς στάλα με στάλα
ένα παλιό τραγούδι σιγοκλαίει
πόσο δεν χόρτασα τα χείλη σου να λέει...
(Δημήτρης Ζερβουδάκης)
Αν λάβω σοβαρά υπ' όψιν τα επιχειρήματα της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας κατά του καπνίσματος, ότι δηλαδή οι καπνιστές ζουν 13-15 χρόνια λιγότερο απ' ότι τους αναλογεί αν δεν κάπνιζαν, τότε πρέπει να υποθέσω ότι ο γλυκός μου πατερούλης, γεννημένος το 1912, καπνιστής από τα 13 του χρόνια, που ζει και βασιλεύει υγιής και ευτυχής, θα έφτανε μέχρι τα 110 τουλάχιστον...
Κανονικά βέβαια θα πρέπει να παραδεχθώ ότι ο πατέρας μου είναι η κραυγαλέα εξαίρεση σε όλα όσα συμβαίνουν στον παρόντα πολιτισμό και στις πληγές του... Είναι χρόνια τώρα που τον ψιλοκουβεντιάζω αναζητώντας τα μυστικά της μακροζωϊας και ευδαιμονίας του, αλλά οι απαντήσεις μοιάζουν με τους χρησμούς της Πυθίας. Με "ξέχασε ο Θεός"-τι καλά που έκανε- λέει χαμογελώντας... Εγώ πάντως ξέρω ότι εδώ και 20 χρόνια το ίδιο επαναλαμβάνει συχνά για να μάς προετοιμάσει: "Εμείς θα γύρομε κάποτε-πόσο να ζήσουμε ακόμα- να μη στεναχωριέστε! Εμείς ζήσαμε!"
Απολαμβάνω την αύρα, τις μυρωδιές του, την αλαφροϊσκιωτη κίνησή του, τους ψαλμούς που τραγουδά κάθε πρωϊ στην αυλή, τον τρόπο που απολαμβάνει τα γεύματα, τα ταξίδια του, τον πικρό καφέ, αλλά και τα "Καρέλια" κασετίνα. Οταν πίνουμε καφέ μαζί και ανάβω το δικό μου τσιγαράκι, με κοιτάζει προσεκτικά και συμβουλεύει: "Να μη τραβάς μέσα τον καπνό! Θα σε χαλάσει!".
"Εσένα πώς δεν σε χάλασε;" τον ρωτάω.
"Εγώ έπιασα πιτιά, άσε με εμένα..." λέει πάντα με ύφος τρυφερά
πατρικό.
Δοκίμασα πρώτη φορά καπνό στα 16 μου. Ο μπαμπάς κάπνιζε ΕΘΝΟΣ άφιλτρο. Ηταν τραυματική η εμπειρία, πικρή και αηδιαστική. Υστερα όταν έβλεπα τις ταινίες του αμερικάνικου σινεμά, με την Λωρήν Μπακόλ να "αναδύεται" πίσω από ένα πέπλο καπνού, μαγευόμουν. Κάπνιζε όμορφα κι αυτή κι αγαπημένος της, Χάφρευ Μπόγκαρτ, που έφυγε από καρκίνο στα πνευμόνια, το 1957 νομίζω. Και ο δεύτερος σύζυγός της, Τζέησον Ρομπαρτς από το ίδιο πήγε, αυτή όμως ζει και βασιλεύει έχοντας φτάσει κοντά στα ογδόντα...
Κάπνιζε πάντα όμως και ο Νίκος Κούρκουλος στις ταινίες του, τον "τρομερό" Ασσο άφιλτρο. Δεν θα ξεχάσω τους τρακαδόρους φωτοδιάβολους στις ελληνικές ταινίες του 60, που ζητούσαν τσιγάρο για τώρα, κι άλλο ένα για μετά, που περνούσαν πίσω από το αυτί σαν κονδυλοφόρο.
Ο πατέρας μου κάπνιζε και "Σέρτικο" έναν καιρό, δεν πρόλαβα τα χύμα "Ματσάγκου", που αγόραζε κι αυτός και οι θεριακλήδες της γειτονιάς από το καπνοπωλείο. Στο πιο παλιό συρτάρι του πατρικού έχουν μείνει τα ίχνη αυτή της διαδρομής του πατέρα, της σχέσης του με το εθνικό προϊόν μας. Πίπες από κόκκαλο, από αλάβστρο, από ελεφαντόδοτο ακόμα και εκείνη η ασημένια που του αγόρασα από τα Γιάννενα στην πενταήμερη της 8ης τάξης του Γυμνασίου. Τσιγαρόχαρτα για το τύλιγμα των χειροποίητων και χύμα καπνός, Ξανθιώτικος που μοσχοβολάει. Οταν ξεμένει από πακέτο, τυλίγει κανένα τσιγαράκι, σαλιώνοντας τις άκρες του χαρτιού.
"Πέτα τον, τον άτιμο τον τσιγάρο!", του έλεγε συχνά η μαμά, "με πειράζει στα μάτια!". Η γκρίνια για την "κακή" του συνήθεια ξεκίνησε όψιμα, από τότε που άρχισε η αντικαπνιστική καμπάνια του υπουργείου Υγείας με τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα. Η μαμά είχε πεισθεί ότι θα πάθει...την "παλιαρρώστεια" ως παθητική καπνίστρια και όλο παραπονιόταν. Τελικά έφυγε από καρδιά...
Θυμάμαι τον Μπάρμπα Θανάση τον παγωτατζή που κάπνιζε κι αυτός με μανία... Το μουστάκι του από γκρίζο είχε γίνει κίτρινο και όλο το σαπούνιζε για να ασπρίσει. Η γυναίκα του, μια ηλικιωμένη Σαμοθρακίτισσα, κάπνιζε κι αυτή πού και πού, στα κρυφά μη τη κακολογήσουν οι γειτόνισσες. Ενα βραδάκι καλοκαιρινό διέκρινα την κάφτρα μέσα στο σκοτάδι της αυλής της ν' ανεβοκατεβαίνει βιαστικά. Οταν κατάλαβε ότι την "έπιασα στα πράσα", μου δήλωσε: "Πονάει το δόντι μου κι γιατρός λέει να καπνίσω για να περάσει..."
Αργότερα, στη φάση της ενηλικίωσης στο κλεινόν άστυ με συγκινούσαν βαθύτατα τα κορίτσια που πορεύονταν στις διαδηλώσεις καπνίζοντας. Στις συνεδριάσεις και στις γενικές συνελεύσεις των Σχολών γινόταν το έλα να δεις από κάπνα και αποτσίγαρα. Ηταν μια εποχή που κανείς στους χώρους αυτούς δεν συνδύαζε την έξιν με εξαρτησιογόνες ουσίες. Τσιγάρο σήμαινε κάτι από Χάμφρεϋ Μπόγκαρτ, ήταν κι αυτός στη Μαύρη Λίτσα του Μακαρθισμού, αλλά και κάτι από την πίπα του Ζαν Πωλ Σαρτρ, που απολάμβανε στους δρόμους του Παρισιού, τον Μάη του 1968. Στη Σχολή οι extrem επαναστάτες κάπνιζαν άφιλτρο. Οι "καθώς πρέπει" 22, Παλλάς ή ΚΕΝΤ, μέχρι που μπήκαν στην αγορά τα Βιρτζίνια και τα Μάλμπορο. "Παλιοκαπνός" έλεγε ο μπαμπάς, για "ντιντήδες", κάθε που δοκίμαζε τράκα από τον φοιτητή της Ιατρικής ανηψιό του. Το Μάλμπορο το ξέραμε από τις διαφημίσεις. Ενας κάου-μπόυ, με λάσο και τσίλικο άλογο σε απέραντο δάσος του αμερικανικού Νότου, που ρουφούσε ένα συννεφάκι καπνού. Κι αυτός έφυγε 85 χρονών με καρκίνο, κι εγώ δεν ξέρω πού.
Ολα τα δεδομένα συνηγορούν υπέρ της βεβαιότητας των στατιστικών. Θα πεθάνουμε όλοι οι καπνιστές, από το κακό, κι αν δεν το πάθουμε θα υποφέρουμε στα 60 μας από αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
Δεν ακούω απειλές ούτε πειθαρχώ στο φοβικό κίνημα των αντικαπνιστών. Η έξις δεν κόβεται, προσπαθώ να ξεσηκώσω συνταγές του πατέρα για τη σωτηρία μου, και όλο τρέχω ξοπίσω του να διαπιστώσω πώς ρουφά τον καπνό, κάθε πόση ώρα καπνίζει, τι τον κάνει ευτυχή και ευδαίμονα, πώς καταφέρνει και ξορκίζει όλα τα αρνητικά γύρω του. Κι όσο μεγαλώνω ανακαλύπτω ότι η συνταγή του είναι και απλή και σοφή... Είναι και "μυστική", που λειτουργεί με κώδικες κι ένα σωρό σύμβολα, που μπαίνουν σε σειρά και τάξη στο βίο του, όπως τα φθογγόσημα στο πεντάγραμμο.
Στο μυαλό μου έχω όλα εκείνα που ισορροπούν και τη δική μου διαδρομή, τη νοτισμένη από νικοτίνη, που κοιτάζει αδιάφορα τα αντικαπνιστικά ρεπορτάζ, θεωρώντας ευατόν άτρωτο όπως ακριβώς ο Αχιλλέας. Μόνο τραυματικό βίωμα από τις θανατηφόρες συνέπειες του καπνίσματος, ένα φαύλο παιχνίδι των αγοριών της γειτονιάς, πριν έτη πολλά στην Αλεξανδρούπολη. Παιχίδι "εξολοθρευτής" των βατραχιών. Ενα αναμμένο τσιγάρο στο στόμα του ζώου, αρκούσε για να το σκάσει από ασφυξία σε λίγα λεπτά... Τα βατράχια ήξεραν μόνον από εισπνοή-φαίνεται- και τίποτε σχετικό από εκπνοή, κι έτσι πλάνταζαν τα καημένα με το άφιλτρο στο στόμα!
Η αναφορά της σελίδας στην Ημέρα, την αφιερωμένη στον αγώνα κατά του Καπνίσματος, δεν υπαγορεύει στάση, ούτε κάνει "αντίπραξη" στους ειδικούς. Απλά, επικαλείται την ανάμνησιν από διαδρομές που καλύπτονταν με πέπλο αχνό, διαδρομές που γοήτευσαν και ταυτόχρονα "διέσωσαν" μαγεία σε ρόλους. Διότι αν σας υπενθυμίσω τη Μελίνα στο Never the Sunday, με το μακό ριγέ μπλουζάκι στη σκηνή που ακούει "Τα παιδιά του Πειραιά", καπνίζοντας με το μοναδικό της τρόπο, είμαι σίγουρη ότι για δευτερόλεπτα όλοι οι "συνένοχοι" στην αμαρτία, θα ξεχάσετε την απειλή, το φόβο...
Αφήστε, δε τον Αλέκο Αλεξανδράκη, στη "Συνοικία το Όνειρο", που τον θυμάμαι να κτυπά το τσιγάρο πάνω στο πακέτο για να "σφίξει" ο καπνός, η τον Φούντα στη "Στέλλα..."
Δίκιο δεν έχω;
Παρόλα αυτά "Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία" που λένε και οι ειδικοί, αλλά δεν είναι το μόνο... Και η ατμοσφαρική ρύπανση, και τα φυτοφάρμακα, και η όξινη βροχή, και η τρύπα του όζοντος, και το νέφος των πόλεων και η τηλοψία και άλλα πολλά! Ξηγηθήκαμε;
Καλό Σαββατοκύριακο